طراح عکس آقای مسعود کمندی
بع قلم آقای مجتبی عادل
کلاهبرداری پانزی یکی از روش‌های شناخته‌شده و قدیمی در حوزه جرایم مالی است که در آن سود سرمایه‌گذاران اولیه با استفاده از پول سرمایه‌گذاران جدید پرداخت می‌شود. با توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات و گسترش فضای مجازی، این نوع کلاهبرداری‌ها به شکل نوینی در فضای سایبری رخ داده است و قربانیان بیشتری را به دلیل گستردگی دسترسی و جذابیت‌های بیشتر به خود جلب کرده است. فضای سایبری به دلیل ویژگی‌های خاص خود از جمله ناشناس‌بودن کاربران، سرعت بالای انتقال اطلاعات و تراکنش‌ها، و دسترسی آسان به افراد در سراسر جهان، زمینه مناسبی برای ارتکاب جرایم پانزی فراهم کرده است. کلاهبرداری نوین در فضای سایبر به روش پانزی اغلب با استفاده از ابزارها و پلتفرم‌های دیجیتال مانند ارزهای دیجیتال، سایت‌های جعلی سرمایه‌گذاری و شبکه‌های اجتماعی انجام می‌شود. کلاهبرداران با ایجاد سیستم‌های پیچیده مالی و ارائه وعده‌های سودآوری سریع و قابل‌توجه، افراد را فریب می‌دهند و سرمایه‌های این در حالی است که در اغلب موارد، قربانیان تا زمان سقوط سیستم متوجه ماهیت واقعی این کلاهبرداری نمی‌شوند. این تحقیق به بررسی ابعاد مختلف کلاهبرداری نوین پانزی در فضای سایبر می‌پردازد.
طرح پانزی نوعی کلاهبرداری مالی است که سرمایه‌گذاران را با وعده سود یا بازده بالا فریب می‌دهد، اما به جای ایجاد سود مشروع، از سرمایه سرمایه‌گذاران جدید برای پرداخت سود به سرمایه‌گذاران قبلی استفاده می‌کند. کل طرح بر اساس فریب است و در نهایت زمانی که سرمایه‌گذاران جدید کافی برای پرداخت سود به سرمایه‌گذاران قبلی وجود نداشته باشد، سقوط می‌کند و منجر به ضررهای مالی قابل‌توجهی برای افراد درگیر می‌شود. در واقع تا زمانی که سرمایه‌گذاران جدید وارد شوند، این طرح می‌تواند ادامه پیدا کند. عواقب ویرانگر طرح‌های پانزی فقط به سرمایه‌گذاران خرد که پس‌انداز خود را از دست می‌دهند محدود نمی‌شود، بلکه به اعتماد کلی مردم به بازارهای مالی نیز ضربه می‌زند.پانزی فقط منحصر به کلاهبرداریارز دیجیتال نیست و با وعده‌های سرمایه‌گذاری در حوزه‌های مختلف اجرا می‌شود.
تاریخچه کلاهبرداری پانزی
پانزی اولین طرح کلاهبرداری خود را در سال ۱۹۱۹ انجام داد. او شرکتی با عنوان Securities Exchange Company تأسیس کرد و به سرمایه‌گذاران وعده داد که با خرید سهام این شرکت، در ۴۵ روز سود ۵۰ درصد و در ۹۰ روز سود ۱۰۰ درصدی خواهد پرداخت. از آنجایی که او قبلاً طرح موفقی را در مورد تمبرهای پستی اجرا کرده بود، سرمایه‌گذاران از وعده‌های او استقبال کردند. اما پانزی به جای اینکه دارایی آنها را واقعاً در یک کسب و کار سرمایه‌گذاری کند، آن را به عنوان سود بین سرمایه‌گذاران پخش کرد. او همین روال را ادامه داد و در ۸ ماه اول ۱۹۲۰ توانست ۱۵ میلیون دلار (معادل ۲۲۰ میلیون دلار در سال ۲۰۲۲) پول جمع کند.
بزرگ شدن سرمایه پانزی باعث شد اسم او به تیتر اول روزنامه «بوستون پست» تبدیل شود. این موضوع باعث شد تا تحقیقاتی روی شرکت پانزی شروع شود. در نتیجهٔ این تحقیقات، وجههٔ رسانه‌ای پانزی تخریب شد و تعداد سرمایه‌گذاران جدید به شدت افت کرد. در نتیجه پانزی دیگر قادر به پرداخت سودهای وعده داده شده نبود و نهایتاً به خاطر کلاهبرداری توسط پلیس فدرال به ۳.۵ سال زندان محکوم شد. به محض آزادی، به خاطر اتهامات دولتی محکوم شد، دوباره به زندان رفت و سال ۱۹۳۴ از زندان آزاد شد. در نهایت پانزی به ایتالیا برگشت و سال ۱۹۴۹ در بیمارستانی در برزیل از دنیا رفت.
جمع‌بندی
- طرح پانزی مفهوم تازه‌ای در بازارهای مالی نیست، اما امروزه با رونق ارزهای دیجیتال، دوباره تعداد این طرح‌ها رو به افزایش است. کلاهبرداران پانزی معمولاً از ناآگاهی و طمع افراد سوءاستفاده می‌کنند و آنها را با وعدهٔ سودهای هنگفت و بدون ریسک فریب می‌دهند. بازارهای مالی همیشه بر مبنای عرضه و تقاضا کار می‌کنند و سودهای کلان و دائمی بدون دانش و سرمایه کافی در آنها معنا ندارد. طرح‌های پانزی معمولاً سعی می‌کنند با ارائه اسناد مالی جعلی، خود را به عنوان شرکت‌های موجه و سودآور معرفی کنند. این طرح‌ها با سوءاستفاده از طمع مردم آنها را به سرمایه‌گذاری عجولانه ترغیب می‌کنند و فرصت بررسی شرکت و پروژه را از آنها می‌گیرند. زمانی که با یک فرصت سرمایه‌گذاری وسوسه‌انگیز مواجه می‌شوید ابتدا وضعیت پروژه، سابقهٔ شرکت و رؤسای آن را بررسی کنید تا در دام کلاهبرداران گرفتار نشوید. سود کلان و تضمینی یکی از مهم‌ترین علائم هشداردهنده در طرح‌های پانزی است و در صورت مواجهه با آن، در واقعی بودن پروژه و شرکت تردید کنید.
- رشد اینترنت و شبکه‌های اجتماعی طرح‌های پانزی را گسترده‌تر کرده است؛ چراکه تبلیغات و دریافت پول از طریق اینترنت خیلی راحت‌تر است و کلاهبرداران می‌توانند به‌صورت ناشناس فعالیت کنند.
ظهور ارزهای دیجیتال هم به کلاهبرداران کمک کرده است بدون ایجاد حساب بانکی و بدون گذر از احراز هویت بتوانند سرمایه جذب کنند.
