خورشید که با رسیدن به چله ی تابستان به اوج قدرت و درخشندگی خود رسیده ، کم کم دچار زوال و کهولت می گردد و طلوعش کوتاهتر و گرمابخشی اش کمتر می شود ! زوال خورشید تا آخر پاییز ادامه دارد و سرانجام با پایان شب یلدا ، یک باردیگر خورشید ، زندگی و جوانی را از سر می گیرد ودوباره متولد می شود . از همین رو آخرین شب پاییز را یلدا نامیدند . " که در لغت به معنایی زایش خورشید است " اما چرا نیاکان ما از سه هزار سال قبل یلدا را جشن می گرفتندد ؟ ایرانیان باستان می دانستند که یلدا درازترین شب سال است و باور داشتند که این شب ، شب ستیز ظلمت است با نور ، یعنی که خورشید که نماد روشنایی و گرما بخشی و عدالت و زندگی است ، در سردترین و تاریکترین شب سال متولد می شود تا نشان دهد که هیچ ظلم و تاریکی همیشگی نیست . وعاقبت این نور است که بر تاریکی پیروزمی شود . پدران و مادران ما باور داشتند . در ستیزنور بر ناریکی در شب چله ، تاریکی برای فرار از دست خورشید ، تازه متولد شده ، و به دنبال پناهگاهی امن است . اعتقاد داشتند اگر شب چله در خانه شان چراغ نیافروزند ، تاریکی وظلمت تا شب چله دیگر در خانه آنها می ماند . از همین رو ایرانیان باستان در شب چله تا صبح بیدار می ماندند و چراغ روشن می کردند و آتش می افروختند . و به انتظار طلوع خورشید می ماندند تا شاهد پیروزی نور بر ظلمت باشند و طلوع خورشید صبح یلدا را به یکدیگر تبریک می گفتند . چون آن را نشانه پیروزی اهورا مزدا بر اهریمن می دانستند . چرا که آنها معتقد بودند بر اثر این پیروزیست که از اول زمستان روز روشنی فرونی میگیرد و روزها دراز تر میشود و شب ها کوتاه تر پدران ما باور داشتند که خورشید کهن درپایان یلدا نو میشود چنان که پس از شب نشینی در شب یلدا صبح یلدا یا همان یکم دی ماه را "خره روز یا خرم "روز مینامند و همانند روز عید بهترین جامه ها یشان را میپوشند و پیش رو نهادن بلندترین تاریکی سا ل و آغاز روشنایی و مهر را یه یکدیگر تبریک میگفتند در این روز شاه و غلام و فقیر و غنی همگی یکسان بودند و سرگرم جشن و شادمانی میشوند این باور ها به قدری عمیق بود که 500 سال پیش از میلاد به دستور داریوش یکم هخامنشی جشن یلدا به عنوان آیین ملی وارد تقویم ایرانیان شد . شب چله که برجسته ترین نماد پیروزی مهر بر ظلمت است یادگاری سه هزار ساله از اجدادمان که همانند دیگر آداب سنتی ایرانیان برای رسیدن به ما در طول تاریخ فراز و نشیب های زیادی را طی کرده است که تا حدود سه قرن پس از ورود اعراب جشن یلدا همچنان در ایران به صورت باشکوه بر گزار میشد اما ازآن پس به سبب آشفتگی ها و ستم و مالیات های سنگین که خلفای عباسی بر ایرانیان تحمیل میکردند و موجب از دست رفتن دست رنج مردم میگردیدند ،کم کم این جشن رنگ باخت و بر پایی آن بشکلی باشکوه و فراگیر انجام نمی شد .تا اینکه با سقوط صفویان و روی کار آمدن افشاریان جشن یلدا بار دیگر در دربارشاهان ایران راه یافت . شاهان زندیه و قاجار و پهلوی با برپایی جشن یلدایی به صورت باشکوه موجب ترویج و زنده شدن دوباره این آیین باستانی شدند .خوشبختانه امروز شاهدیم که جشن یلدا نسبت به یک دهه پیش بسیار پررنگ تر شده و تقریبا تمام ایرانیان همانند اجدادشان در سه هزار سال قبل یلدا را با شکوه جشن میگیرند .
شب چله مبارک
منبع : جشن های آتش مهرگان
گردآورنده : سرکار خانم فرزانه کمندی
