بسیاری از زنان و مردانی که اقدام به ازدواج می کنند ممکن است با حق حبس آشنایی نداشته باشند و ندانند استفاده یا عدم استفاده از این حق چه آثار و تبعاتی را به لحاظ حقوقی برای هر یک از آن ها در پی خواهد داشت.
حق حبس زن به چه معناست؟
حبس، به معنای نگه داشتن یک چیز یا خودداری کردن از انجام یک کار است. منظور از حق حبس زن در ازدواج این است که زن حق دارد تا پیش از آنکه مهریه خود را به طور کامل دریافت نکرده است از انجام وظیفه زناشویی خود یعنی تمکین از مرد خودداری کند. در واقع زن بر اساس این حق، تا زمانی که زن مهریه خود را به طور کامل دریافت نکرده باشد، تکلیفی به تمکین از مرد ندارد و در صورتی که شرایط قانونی این حق موجود باشد و زن به درستی آن را اعمال کند مرد نمی تواند زن را مجبور به تمکین نماید.
وظیفه اختصاصی زن در طول مدت ازدواج تمکین از مرد است. تمکین دارای دو معنای عام و خاص است. منظور از تمکین عام این است که زن باید در همان منزلی که شوهر برای زندگی زناشویی تهیه کرده است اقامت داشته باشد و در صورتی که بدون دلیل موجه آنجا را ترک کند مرد می تواند حکم به الزام زن به تمکین از مرد را از دادگاه بخواهد. منظور از تمکین خاص هم این است که زن باید با مرد نزدیکی داشته باشد و در این مورد هم اگر زن از مرد تمکین نکند مرد می تواند با اثبات این موضوع علیه زن از دادگاه خانواده حکم بگیرد.
اگر عدم تمکین زن در دادگاه اثبات شود زن از دریافت نفقه محروم خواهد شد. اما تکلیف زن به تمکین از مرد شامل استثنائاتی هم می شود که به معنای این است که اگر زن در این موارد از مرد تمکین نکند، مرد نمی تواند علیه او اقدام قانونی کند. یکی از این موارد حق زن برای اعمال حق حبس است که مفهوم آن در بالا توضیح داده شد.
شرایط اعمال حق حبس از طرف زن
- اولین نکته درباره اعمال حق حبس زن این است که زن نباید تا قبل از اعمال این حق از مرد تمکین کرده باشد. بنابراین اگر زن حتی برای یک بار پس از ازدواج از مرد تمکین کرده باشد دیگر نمی تواند از این حق استفاده کند. این موضوع یعنی اینکه آیا زن پس از انعقاد نکاح از مرد تمکین کرده است و بنابراین حق حبس ندارد
- ملاک اولین تمکین زن از مرد، تاریخ انعقاد عقد است و تفاوتی ندارد که جشن عروسی چه زمانی باشد. در فرهنگ ایرانی معمولا میان عقد زن و مرد و برگزاری جشن عروسی مدت زمان متعارفی فاصله وجود دارد. اگر در این حین زن با مرد رابطه جنسی داشته باشد و در واقع از او تمکین خاص کند حق حبس او ساقط می شود و به عبارت دیگر ملاک اولین تمکین، تاریخ وقوع عقد است و نه جشن عروسی زوجین.
- نکته مهم دیگر در خصوص اعمال حق حبس این است که مهریه زن حتما باید عند المطالبه باشد تا زن بتواند برای گرفتن آن این حق را اعمال کند. که فقط در صورت توانایی مالی مرد قابل مطالبه است، زن نمی تواند برای دریافت کامل آن از حق حبس استفاده کند.
- بر اساس رای وحدت رویه دیوان عالی کشور که درمورد این موضوع صادر شده است، در صورتی که مهریه به حکم دادگاه تقسیط شده باشد، باز هم زن می تواند تا زمان دریافت کامل آن از حق حبس خود استفاده کند. زمانی که زن مهریه خود را به طور کامل دریافت می کند دیگر حق حبس او ساقط خواهد شد و نمی تواند به استناد این حق از تمکین خودداری کند.
- حق زن نسبت به عدم تمکین تا زمان دریافت کامل مهریه خود، هم شامل تمکین خاص یعنی رابطه جنسی با مرد می شود و هم شامل تمکین عام یعنی سکونت زن در منزل مشترکی که شوهر تهیه کرده است. بنابراین زن می تواند به استناد این حق، حتی از سکونت در منزل مشترک هم خودداری کند و این عمل او به معنای نشوز یعنی عدم تمکین از مرد به صورت غیر موجه محسوب نمی شود
آیا زن در حین اعمال حق حبس می تواند نفقه بگیرد؟
اعمال حق حبس یکی از موارد استثنایی است که قانون عدم تمکین زن از مرد را موجه دانسته است. به همین دلیل است که اگر زن این حق را اعمال کند باز هم مستحق دریافت نفقه خواهد بود و در واقع اینکه زن از مرد برای دریافت کامل مهریه خود تمکین نمی کند ارتباطی به نفقه ندارد زیرا خود قانون این عدم تمکین را برای زن مجاز دانسته است
بنابراین زن می تواند در حین اعمال حق حبس و تا زمانی که مهریه خود را به صورت کامل دریافت نکرده است، نفقه خود را هم مطالبه کند.
به قلم مجتبی عادل
